چهل و دومین نشست ادبی چارباغ خیال

عصر پنجشنبه ۱۷حوت(اسفند ماه)۱۴۰۲ ه.خ. چهل و دومین نشست هفتگی انجمن ادبی «خانه مولانا» و انجمن نویسندگان بلخ با عنوان «چارباغ خیال» در کتابخانهٔ عمومی فردوسی با حضور صالح محمد خلیق (شاعر، نویسنده و رئیس انجمن نویسند‌گان بلخ)، سیدسکندر حسینی بامداد(رئیس انجمن ادبی خانهٔ‌مولانا و رئیس کتابخانهٔ عمومی فردوسی)، علی‌رضا رحمانی(شاعر و منتقد ادبی)، جان کابلی(شاعر و منتقد ادبی)، عاطف کابلیان (شاعر و منتقد ادبی) و جمعی از شاعران نوجوان بلخ، برگزار شد.

 این نشست ادبی توسط حمزه عابر (شاعر و عضو انجمن ادبی خانهٔ‌مولانا و انجمن نویسنده‌گان بلخ ) در چهار بخش:
مثنوی‌خوانی-با بیان و تفصیل سیدسکندر حسینی بامداد
زیبایی شناسی در شعر فارسی-با بیان و شرح عاطف کابلیان
نقد و بررسی شعر
خوانش شعر
اجرا شد.

بخش اول: مثنوی‌خوانی
استاد سید سکندر حسینی بامداد به ادامهٔ خوانش مثنوی معنوی پرداخته و بیت‌های دوم و سوم «نی‌نامه» را به خوانش گرفته سپس آرا و برداشت‌های گوناگون مولوی‌شناسان را پیرامون آنها بیان کرد.

بخش دوم: زیبایی شناسی در شعر فارسی
آقای عاطف کابلیان به دوازدهمین جلسه از سلسله جلسات آموزشی «زیبایی شناسی در شعر فارسی» پرداخته و باقی‌ماندهٔ بحث «جمله شعری» را تبیین کرد.
جمله، نشان‌دهندهٔ ظرفیت کلی کلام است و یا به عبارت دیگر: مجموعهٔ از واژگان مرتبط برای رسانیدن معنای کامل و قابل قبول را جمله می‌خوانند.

بخش سوم: نقد و بررسی شعر
در این بخش یک غزل و پنج‌دوبیتی از آقایان «گل‌آقا طاهری» و «علی یوسفی» نقد و بررسی شدند.

شعر آقای طاهری و چکیدهٔ دیدگاه‌های منتقدین حاضر در نشست دربارهٔ آن:
“ماهِ جهان دوباره که ام‌شب گرفته است
سر تا به پا سرود مرا ” تب” گرفته است

باید چگونه خنده‌ی خود را بیاورم
جانِ مرا که غصه، لبالب گرفته است

می‌بینم این‌که روح مرا در قبال او
حسی عجیب، حس مذبذب گرفته است

ام‌شب پلنگ پیر به دیدار ماه‌تاب
خود را به کنج خانه‌ی من “خپ” گرفته است

باید چه چاره کرد سیاهیِ کوچه را
ماهِ جهان دوباره که یارب! گرفته است”

صاحب‌نظران، شعر آقای طاهری را از نگاه زبانی، روان و امروزی خواندند؛ اما از ناحیهٔ بیان سست و کم‌جان دانستند. آنان حشو‌ها، زواید، تکرارهای نامناسب را از مواردی عنوان کردند که به‌رسایی زبان و بیان سرودهٔ مورد نظر، صدمه زده است.
و اما از نگاه «تصویر» چنین اذعان داشتند که؛ این شعر، حاوی و حاکی روزگار ماه‌است که استعاره از معشوق شاعر است؛ ماهی‌ که دچار حالت گرفتگی شده و این روپوشی و گرفتگی می‌تواند کنایه از دوری و ندیدن وی باشد. با این وجود اتفاقات شاعرانه در این شعر کمتر پدیدار شده‌است و علت این امر به تکامل نیافتن زبان برمی‌گردد که به‌جز بیت اول، زبان در تمامیت شعر در سطح اولیهٔ باقی مانده‌است. این شعر به‌بازنگری جدی و شدید ضرورت داشته و از میان مراحل چهارگانه نوشتن(نوشتن شعر، ویرایش آن، نقد ادبی آن، نقد تاریخ) متاسفانه این شعر، فراتر از مرحلهٔ اول نرفته‌است. شاعر اگر نتواند از لایهٔ اول زبانی سر به‌در کند هرگز در شکل‌دهی و ایجاد تصاویر مطلوب و شاعرانه در ساحت دوم زبان موفق نخواهد بود. پس از چینش واژگان؛ بایست جاگزینی‌های گوناگونی در جمله‌های شعری صورت بگیرد و شایسته‌است جمله‌ها به‌گونه‌های مختلف درآورده شود تا به‌زیباترین و قابل‌قبول‌ترین جملهٔ شعری بربخوریم.

دوبیتی‌های آقای یوسفی و چکیدهٔ دیدگاه‌های پیرامون آن: 

“یک:  

به زلف چنگ چنگت یار سوگند 

که دل را می دهد آزار، سوگند 

و چشمت می کشاند مثل منصور 

مرا روزی به پای دار… سوگند 

دو:  

اگر زلف پریشانت نمی‌بود 

تمام خلق ویرانت نمی‌بود 

گرفتارت یقینن دل نمی، شد 

اگر جادوی چشمانت نمی‌بود 

سه:  

نبودی در برم ای یار دیشب 

سرم آمد غم بسیار دیشب 

تهِ پای خیال تو لگد شد 

دل بیچاره‌ام صدبار دیشب 

چهار:  

تمام زندگی با درد شد طی 

دلم از غصه ها خالی شود کی؟ 

منی دیوانه را غم داد یک عمر 

همان چشمانی مست و کافر وی 

پنج:  

مپرس از درد که بسیار دارم 

دو چشم تر، تن تب دار دارم 

شود آیا که مریم بازگردد؟  

دل در انتظار یار دارم” 

صاحب نظران دوبیتی‌های آقای یوسفی را از نگاه زبانی، ساده، روان و صمیمی گفته و از رشد سریع و چشم‌گیر شاعر در زمینهٔ سرایش، اظهار خرسندی نمودند. با این‌حال ناظر بر سرودهٔ مورد نظر اذعان داشتند که؛ این دوبیتی‌ها با وجود زیبایی‌ها و ظرافت‌های که دارند؛ در تمامی آنها حشو‌ها و اضافات بسیاری به‌چشم می‌خورد که باعث شده‌است تا زبان از نگاه رعایت دستور و قواعد گفتاری، دچار تزلزل شود.

از این میان، دوبیتی دوم، خیلی خوب و زیبا شکل‌گرفته که با تصویر یک‌دست، زمینه‌سازی خوب و پایان کوبنده می‌تواند نمونه‌یی از یک‌دوبیتی مرتفع و منسجم باشد تا باچشم‌داشت از آن، به زیبایی دیگر دوبیتی‌های نیز بیفزاید. منتقدین در ادامهٔ صحبت‌ها به گستردگی دوبیتی از نگاه ساختار اشاره نموده و برای حاضرین خاطرنشان ساختند که مسیر دوبیتی تا بی‌نهایتِ زییایی در شعر امتداد داشته و این زیبایی‌ها برای شکل‌گیری در ساحت شعر، در کنار جمله‌بندی‌های گوناگون و مطالعهٔ پیوسته؛ به‌ مضمون‌سازی‌های ظریف و متفاوت و خلاقیت شاعرانه نیز نیازمند است. 

در بخش سوم: شعرخوانی 

 شاعران حاضر در نشست، هر یک: علی‌رضا رحمانی، جان کابلی، یاسین شریفی، عاطف کابلیان، میراحمد احمدی، سید موسی مهربان، حسیب دهزاد، رفیع‌الله محمدی، حسن خریم، مهدی مهدی‌یار، فضل‌ الربی افتقار، عبدالغفار واثق، سید امین اسفندیار،  سیدسکندرحسینی بامداد، استاد صالح محمد خلیق و حمزه عابر سرودهای جدید خودشان را به خوانش گرفتند.