سی و ششمین نشست ادبی چارباغ خیال

عصر پنجشنبه ۵ دلو(بهمن‌ماه)  ۱۴۰۲ ه.خ. سی‌‌ و ششمین نشست هفتگی انجمن ادبی «خانه مولانا» و انجمن نویسندگان بلخ با عنوان «چارباغ خیال» در کتابخانهٔ عمومی فردوسی با حضور صالح محمد خلیق (شاعر، نویسنده و رئیس انجمن نویسند‌گان بلخ)، سیدسکندر حسینی بامداد(رئیس انجمن ادبی خانهٔ‌مولانا و رئیس کتابخانهٔ عمومی فردوسی) حمید مهجور(شاعر و منتقد ادبی) عاطف کابلیان (شاعر و منتقد ادبی) و جمعی از شاعران نوجوان بلخ، برگزار شد.   

 این نشست ادبی توسط حمزه عابر (شاعر و عضو انجمن ادبی خانهٔ‌مولانا و انجمن نویسنده‌گان بلخ ) در چهار بخش:    

مثنوی‌خوانی-با خوانش و توضیح سید سکندر حسینی بامداد  

زیبایی شناسی در شعر فارسی-با بیان و شرح عاطف کابلیان   

نقد و بررسی شعر  

خوانش شعر   

اجرا شد.   

بخش اول: مثنوی‌خوانی  

در این بخش استاد سیدسکندر حسینی بامداد ضمن خوانش چند بیت از نی‌نامهٔ مثنوی معنوی به شرح و توضیح بیت دوم آن:  

کز نیستان تا مرا ببریده‌اند 

در نفیرم مرد و زن نالیده‌اند 

 پرداخته و آرایی مفسرین را پیرامون آن تبین کرد. 

بخش دوم: زیبایی شناسی در شعر فارسی    

آقای عاطف کابلیان به هفتمین جلسه از سلسله جلسات آموزشی «زیبایی شناسی در شعر فارسی»  پرداخته و صنعت ادبی «استعاره» را به بررسی گرفت.   

استعاره یعنی: تازه‌سازی دوبارهٔ زبان که کاربر تازه‌جوی هر زبان می‌تواند از دریچهٔ استعاره، زبان دنیایی خودش را بسازد و زبان را گسترش دهد. 

کاربرد استعاره: استعاره چهار جهان را به هم پیوند زده و یکی می‌سازد و پهنای انسان را در سه جهان دیگر(طبیعت، گیاهان، حیوانات) گسترش می‌دهد.  

مثال: هنگامی که شاعر گل را از جهان گیاهی برداشته و به چهرهٔ معشوقش نسبت می‌دهد؛ در واقع دو جهان(گیاهی و انسانی) را به هم پیوند زده است.  

بخش سوم: نقد و بررسی شعر  

در این بخش دو شعر از آقایان سخی امیری و حسیب دهزاد به بررسی و نقد گرفته شد.   

شعر آقای امیری و چکیدهٔ دیدگاه‌های منتقدین حاضر در نشست، پیرامون آن:    

 سر میکشد از چشم هایم تا غمِ تازه 

جاری به جانم میشود یک ماتمِ تازه 

من کرم کوچک در میانِ آب و گل هستم 

تو قرص ماهی، بین رودِ زمزمِ تازه 

میخواهمت آنقدر که از تشنگی هایم 

فریاد می آید تو را _می خواهمِ_ تازه 

دیگر “سخی” را مثل سابق ها نمی بینی 

میسازد از من زخم هایت آدمِ تازه 

باید بگویم دوستت دا… نه نمیگویم 

تا اینکه پیدایت کنم با “دارمِ” تازه… 

این بیت ها مشتی چرندی بیشتر که نیست 

از من نخواهی شعر هایِ محکم تازه. 

صاحب نظران، شعر آقای امیری را از نگاه ساختار و فورم بیرونی، دارای زبان روان، امروزی، صمیمی و توصیفی دانسته و خاطرنشان کردند که شعر در ساحت زبان و بیان توصیه نیافته و آنچنانی که باید پخته و محکم شکل نگرفته‌‌است. همچنین تصویر کلی این شعر و پیوند عمودی آن منسجم و یکدست نیست و بیت‌ها از استقال فردی برخوردار است و بایست به این نکته توجه داشت. شعر زمانی تسلسل عمودی و زنجیرهٔ دریافت می‌کند که اندیشهٔ جم و جوری را تعقیب کند تا محتوا را در قالب آن شکل دهد و سپس وارد ساحت زبان نماید.   

فرمول واقعی شعر در چهار زمینه شکل می‌گیرد:  

یک-سرایش 

دو-ویرایش زبانی(سعی در محور همنشینی واژگان)  

سه-ویرایش ادبی(نقد و بررسی و تحلیل)  

چهار-ویرایش تاریخی و زمانی(سعی برای ماندگاری شعر)  

شعر و سرایش آن کاری هنری‌ست و در هنر آنچه حائز اهمیت یاد شده کیفیت است نه کمیت.

شعر آقای دهزاد و چکیدهٔ دیدگاه‌های منتقدین حاضر در نشست، پیرامون آن:  

وارونه شد به قصه نگاهی که داشتیم 

امید مان به نور پگاهی که داشتیم 

این‌خانه هرچه بود پناه من و تو بود 

غم‌خانه شد دریغ پناهی که داشتیم 

گفتیم روشنی‌ست پس از ظلمت و زدند 

آتش به روزگار سیاهی که داشتیم 

محروم ساختند ولی کاش یک کسی 

می‌گفت: از چه‌گونه گناهی که داشتیم 

غیر از خیال خام نبوده‌ست وای ما 

هر هرزه را به نام گیاهی که کاشتیم 

 منتقدین حاضر در نشست شعر آقای دهزاد را دارای زبان و بیان روان، امروزی، منسجم و یکدست قلمداد کرده و آن را از تصویر کلی نستباً روشن و پیوند عمودی ضعیف برخوردا دانستند.  

همچنین خاطرنشان کردند که شاعر در این شعر روی ساختار فرمالیستی زبان تمرکز داشته‌ و این نکته باعث عدم ایجاد شاعرانگی در ساحت زبان این شعر شده‌است. احساس می‌شود ردیف‌ها به اجبار آمده است و راه توسعهٔ محتوا در بدنهٔ واژگان شعری را گرفته‌است و این نکته با گسترش محتوا در مصرع آخر که «ردیف» در آن(از داشتیم به کاشتیم) تغییر شکل داده واضح و روشن است.

به همین اساس شاعر نباید دایرهٔ واژگانی را برای خودش تنگ کند و مانع ایجاد محتویات مختلف شود، بایست تا حد امکان سعی بر آن داشته باشد تا با بینش دقیق، چینش و جاگزینی مناسب را شکل بدهد.  

در بخش سوم: شعرخوانی  

 شاعران حاضر در نشست، هر یک: حسیب الله ساعی، جان کابلی، رحمت الله مشفق، آقا محمد ذاهب، رفیع‌الله محمدی، فضل‌ربی افتقار، یونس ناصری، حمید مهجور، محمد خردمند، عاطف کابلیان، بهمن انوشه طاها حسینی، بهمن انوشه، عبدالرحیم ولی‌زاده، مجتبی کریمی، مهدی مهدیار، عبدالوکیل واثق، گل‌آقا طاهری، ویس شیرزاد، صفت‌الله صفوان،  سیدسکندرحسینی بامداد، صالح محمد خلیق و حمزه عابر، به خوانش سرودهای جدید خود پرداختند.