نود و نهمین نشست ادبی چارباغ خیال

نشست نود و نهم
 گزارش:فضل_الربی_افتقار

بعد از ظهر پنجشنبه ۲۹ جواز(خردادماه) ۱۴٠۴ خ. نود و نهمین نشست ادبی «چارباغ خیال»، در فضایی گرم ودعلمی کتابخانهٔ عمومی فردوسی برگزار شد. در این محفل، همانند نشست‌های گذشته، شماری از شاعران، منتقدان، نویسندگان و علاقه‌مندان ادب فارسی گردهم آمدند تا در سه بخش متنوع و آموزنده به گفت‌وگو، خوانش، و بررسی بپردازند.

بخش نخست: خوانش متون کلاسیک (شاهنامه‌خوانی)
در این بخش، استاد فرهیخته، صالح‌محمد خلیق، با نگاهی ژرف و تحلیلی به بخشی از داستان فریدون در شاهنامهٔ حکیم ابوالقاسم فردوسی پرداخت. ایشان ابتدا نگاهی کلی به داستان فریدون داشتند و سپس به موضوع تقسیم قدرت میان فرزندانش، تور و ایرج پرداختند.
استاد خلیق در تفسیر خود، به ظرافت فردوسی در نمایش تقابل میان جاه‌طلبی و ایثار، و نیز صلح‌خواهی در برابر جنگ‌طلبی اشاره کرد. در این حکایت، فریدون پادشاهی ایران را به پسر کوچک‌ترش، ایرج، می‌سپارد، اما حسادت تور بر او غلبه می‌کند. ایرج که شخصیتی صلح‌جو دارد، از حکومت کناره می‌گیرد، اما در نهایت قربانی خشونت می‌شود.
در ادامه، استاد خلیق به جنبه‌های زبانی و لغوی شاهنامه پرداخت و گفت: «در زبان پهلوی، واژه‌های متضاد اغلب با حرف پ آغاز می‌شوند.» همچنین با اشاره به تطور زبان فارسی دری، تفاوت کاربرد واژگان اشاره‌ای مانند «بدو» و «بدین» در گذشته و شکل امروزی آن‌ها (مانند: «او» و «این») را شرح دادند.

 بخش دوم: نقد و بررسی شعر معاصر
در این بخش، پنج رباعی از شاعر جوان، ویس شیرزاد، مورد نقد و بررسی ادبی قرار گرفت. این رباعیات با مضامینی عاشقانه و گاه اجتماعی، توجه منتقدان حاضر را به خود جلب کرد.

 استاد صالح‌محمد خلیق، از پیش‌کسوتان ادبیات فارسی بلخ، در تحلیل خود چنین گفت:
رباعیات دارای زبان خوش‌آهنگ و ترکیب افقی و عمودی مطلوب‌اند و برخی از آن‌ها، به‌ویژه رباعی نخست، درخشان و از نظر فن رباعی‌سرایی کامل‌اند. ایشان بر نقش ضرب در مصرع چهارم تأکید کرد و خاطرنشان ساخت که این عنصر در اغلب رباعیات شیرزاد به خوبی اجرا شده، اما در برخی موارد، مانند رباعی دوم، ضعف وزنی و نبود تصویر، ارزش هنری آن را کاهش داده است.
در رباعی سوم نیز نکاتی چون استفاده از «دریا» (به‌عنوان اسم خاص)، ترکیب‌هایی نظیر «آینهٔ قدنما»، و واژه‌های «خواب‌ها» و «رویاها» مورد نقد قرار گرفت و استاد توصیه کردند که در این ترکیبات دقت بیشتری شود.
رباعی چهارم به‌عنوان رباعی‌ای با رویکرد اجتماعی، مورد تحسین قرار گرفت و از استعاره «کوه بلند آرزو در چشمت» به‌عنوان جان‌دارپنداری زیبا یاد شد.
در رباعی پنجم، واژه بیگانهٔ «سناریو» و ناهماهنگی مصرع‌ها مورد نقد قرار گرفت و تأکید شد که شاعر باید به جای واژه‌های بیگانه، از معادل‌های فارسی بهره ببرد.

 استاد سید سکندر حسینی بامداد نیز در ادامه‌، با تأیید نظر استاد خلیق، بر دوری از واژگان بیگانه در شعر فارسی تأکید کرد. ایشان افزودند که شاعر از دایره واژگانی خوبی برخوردار است و توانسته قافیه‌ها را به‌درستی بنویسد، اما کمبود تصویرسازی در برخی رباعی‌ها محسوس است.
وی همچنین گفت: «رباعیات دارای دو فضای زبانی‌اند: زبان معیار و زبان گفتاری. این دوگانگی گاه باعث کاستن از قدرت اثر می‌شود. در میان این پنج رباعی، ضعیف‌ترین از نظر ساختاری، رباعی پنجم است.»

 بخش سوم: شعرخوانی شاعران حاضر در محفل
در بخش پایانی نشست، فضای گرم محفل با شعرخوانی شاعران بلخی رنگ و جان تازه‌ای گرفت. جمعی از چهره‌های ادبی شناخته‌شده، تازه‌ترین سروده‌های خود را برای حاضران خواندند.
از جمله این شاعران می‌توان به این بزرگواران اشاره کرد:
 ویس شیرزاد
 فضل‌الربی افتقار
 حسیب‌الله دهزاد
 محمدالله احساس
 صالح‌محمد خلیق
سید سکندر حسینی بامداد
 سید حسین حسنی
 خوشحال کریمی
هرکدام از این شاعران با سبک، زبان و نگاه خاص خود، قطعه‌ای از دل و ذهنشان را با مخاطبان به اشتراک گذاشتند و بر پویایی و تنوع ادبی «چارباغ خیال» افزودند.
پایان نشست: ثبت لحظه‌ها در قاب خاطره
همچون همیشه، این نشست نیز با گرفتن عکس‌های یادگاری به پایان رسید؛ تصاویری که لحظه‌های باارزش دیدار را در دل قاب‌ها ماندگار ساختند.