چهلمین نشست ادبی چارباغ خیال

عصر روز پنجشنبه ۳ حوت (اسفند ماه) ۱۴۰۲، همایش ویژهٔ ادبی به مناسبت گرامی‌داشت از یک ساله‌گی و چهلمین نشست ادبی «چار باغ خیال» در کتابخانه عمومی فردوسی با حضور صالح محمد خلیق، (ریس انجمن نویسنده‌گان بلخ)، سید سکندر حسینی بامداد (ریس کتابخانه عمومی فردوسی و انجمن خانه مولانا)، «سید محمد عابدی» (گرداننده‌ حلقه ادبی جوزجان)، علی‌رضا رحمانی(شاعر و منتقد ادبی)،
عاطف کابلیان(شاعر و منتقد ادبی) و جمعی از شاعران و فرهنگیان بلخی برگزار شد.

این همایش ادبی که توسط حمزه عابر(شاعر و عضو انجمن و ادبی خانه مولانا و انجمن نویسندگان بلخ) اجرا گردید؛ مشتمل بر قرائت، سخنرانی، جلسه آموزشی «زیبایی شناسی در شعر فارسی»، شعر خوانی و تقدیر از اعضای فعال نشست‌های ادبی «چارباغ خیال» بود.

برنامه با تلاوت چند از آیاتی قرآن‌کریم توسط آقای «حسیب دهزاد» (شاعر و عضو انجمن) آغاز شد و سپس آقای سید سکندر حسینی بامدا ایراد سخن نمود.

چکیدهٔ صحبت‌های آقای حسینی بامداد: آقای بامداد در نخست حضور مهمانان، مخصوصن «سید محمد عابدی» و دیگر اعضای «چارباغ خیال» را خوش آمدید گفته و دربارهٔ فراز و فرود‌ها و چگونگی برگزاری این جلسات ایراد سخن کرد.
آقای بامداد «انجمن نویسنده‌گان بلخ» را یکی از جریان‌های تاثیرگذار در حوزهٔ ادبی و فرهنگی افغانستان دانسته و گفت: این انجمن در چهل سال گذشته همواره به فعالیت‌های خودش در دوره‌های مختلف و در فضاهای گوناگون ادامه داده و به ادبیات و فرهنگ کشور خدمات بس ارزنده نموده است. وی افزون بر آن گفت: انجمن ادبی «خانه مولانا» نیز بیش از یک دهه می‌شود که شروع به فعالیت کرده که نخستین جلساتش در کابل برگزار می‌شد، همچنان این انجمن در خارج از افغانستان، جلسات هفته‌گی‌اش پیوسته و مداوم برگزار شده و اینک به مدت یک سال می‌شود که این انجمن، در بلخ در کتابخانه عمومی فردوسی، شروع به فعالیت نموده و همواره در رشد و بالندگی فرهنگ و ظرفیت سازی شاعران جوان کوشیده است.
آقای بامداد، در ادامه سخنانش کارهای خوبی را که در این مدت، در نشست‌ها صورت گرفته و همچنان وضعیت جاری نقد ادبی در بلخ را یاد آوری کرد و گفت: نقد ادبی در بلخ به آسیب‌شناسی جدی و ارائه راهکارهای درست ضرورت دارد و ما باید به این اکتفا نکنیم و جدی‌تر از اینها کار کنیم تا نقد ادبی در بلخ جایگاه لازم خود را به‌دست آورد.
ایشان در فرجام، از همکارانش و از اعضای رسانه‌ها سپاس‌گزاری کرد و همچنان برای حاضرین، از رخ‌داد رویداد‌های بزرگ فرهنگی در سال آینده(دربلخ) نوید داده و برگزاری همایش‌های ادبی فراوان از این قبیل را نیز وعده سپرد.

دومین سخنران استاد «صالح محمد خلیق» بود که وی پیرامون تاریخچه و پیشینهٔ برگزاری نشست‌های ادبی در بلخ فهرست‌وار صحبت کرد.
چکیدهٔ صحبت‌های استاد خلیق:
آقای خلیق در ابتدا یادآوری کرد که خواست‌گاه نهضت ادبی افغانستان «بلخ» است و کسانی‌ که نهضت ادبی و ادبیات معاصر افغانستان را در بلخ رقم زدند، استاد واصف باختری و هم‌کارانش استاد فرزاد و محمد اسحاق دلگیر بودند. ولی از این میان؛ استاد واصف باختری، بر خلاف دیگر هم‌کارانش که در دهه‌ی چهل و پنجاه باقی ماندند و رشد آنچنانی نداشته‌اند، پا به پای ادبیات گام گذاریده و ادبیات را زند‌گی کرده و در این راستا قلم و قدم زده‌است.
آقای خلیق، از آن‌جایی که محور صحبت‌هایش تاریخچه‌ی نشست‌های ادبی در بلخ بود، گفت: پیشینه‌یی این نشست‌ها به دههٔ پنجاه و شکل‌گیری «انجمن نویسنده‌گان بلخ» به دهه شست بر می‌گردد که تا امروز پیوسته و مستمر جلسات این انجمن جریان داشته و دارد. وی افزون بر آن یادآور شد که جدا از انجمن نویسنده‌گان بلخ که منسجم ترین انجمن و انجمن مادر نامیده می‌شد، بعضی انجمن‌های کوچک دیگر هم در زیر سایه‌ی این مادر (انجمن نویسنده‌گان بلخ) فعالیت می‌کردند.

جناب خلیق همچنین از شاعران مطرح که در درازنای این مدت در جلسات و نشست‌ها تأثیرگذار و نقش اساسی را داشتند؛ از دهه پنجاه؛ واصف باختری، حمیرا رونی، سلطان‌علی سحاب، رازق روین و غلام‌علی شکران را نام برد، از دهه شست؛ خودش (صالح محمد خلیق)، فیاض مهرآین و سمیع حامد را نام برد، از دهه هفتاد تا حال حاضر از شاعرانی؛ چون: عفیف باختری، وهاب مجیر، محمد صادق عصیان، شهباز ایرج، حسن آذرمهر، فیروز خاور، معصوم‌علی ذکی، خسرو نامی، یعقوب ابراهیمی، سید سکندر حسینی بامداد، تهماسبی خراسانی، حسن کرامتی، عبدالواحد عاطف کابلیان، علی رضا رحمانی، سید امین اسفندیار، حمزه عابر و طاها حسینی را نام برد و ضمن این از روابط خوب و نیک بعضی از دولت‌مردان(که خود نیز شاعر بودند) با شاعران و انجمن نویسنده‌گان، یاد کرد.

آقای خلیق در ادامه سخنانش گفت: انجمن نویسنده‌گان بلخ در درازنای سال‌های فعالیت خود، هرازگاهی میزبان مهمانانی؛ چون: مرحوم عبدالقهار عاصی، مرحوم رهنورد زریاب، سید ابوطالب مظفری، قنبر علی تابش، محمود جعفری، حسین جعفریان و در این اواخر بهرام هیمه بوده است. و همچنان از کسانی که گرداننده‌گی این انجمن را در درازنای این زمان به دوش داشتند، نام برد. 

آقای خلیق، در فرجام گفته‌هایش، از یک ساله شدن فعالیت‌های مشترک انجمن نویسنده‌گان بلخ و انجمن خانه مولانا زیر نام چارباغ خیال، یاد کرد و افزود که این چهلمین جلسه از جلسات مشترک این دو انجمن است. ایشان عدد چهل نشانه رفته و گفت: عدد «چهل» در فرهنگ فارسی زبانان عدد نیک است و به‌همین جهت، یک‌ساله شدن فعالیت‌های مشترک این دو انجمن را به فال نیک می‌گیریم. 

سومین سخنران این همایش ادبی آقای عاطف کابلیان بود که وی به دهمین جلسه از سلسله جلسات «زیبایی‌شناسی در شعر فارسی» پرداخته و پیرامون «جملهٔ شعری» صحبت نمود. 

چکیدهٔ صحبت‌های آقای عاطف کابلیان: وی بیان داشت که: جمله کاملترین شکل سخن و گفتار است که از واحدهای کوچک‌تر از خودش؛ مثل: تکواژها، واژه‌ها و گروه‌واژه‌ها ساخته می‌شود و شکل بزرگتر از خودش را ندارد و نمی‌پذیرد. وی انواع گوناگون جمله را بیان داشت و به صورت کلی تفاوت جمله‌های شعری و جمله‌های نثری را مورد بررسی و واکاوی قرار داده و گفت: جمله‌های شعری با جمله‌های نثری سه تفاوت عمده و اساسی دارند که قرار ذیل اند: 

۱- از نگاه آهنگ: جمله‌های نثری دارای سه آهنگ اُفتان، خیزان و موازی می‌باشند. اما آهنگ جمله‌های شعری فراوان است، به همین خاطر علم آهنگ شناسی شعر (عروض) روی کار آمده. 

۲- از نگاه قانونمندی: جمله‌های نثری قانونمند و دارای فورمول هستند و بر اساس فورمول مشخص ساخته می‌شوند. ولی جمله‌های شعری فورمول ندارند.

۳- از نگاه منطق: منطق جمله‌های نثر با منطق جمله‌های شعر تفاوت دارد، در جمله‌های نثری، منطق روی چیستی موضوع است و تمام هدف در این جمله‌ها رساندن پیام درست به مخاطب است. اما در جمله‌های شعری، منطق روی چگونه‌گی بیان کردن موضوع است و در این جمله‌ها ضمن پیام، زیبایی سخن هم مطرح است.

آقای کابلیان در پایان صحبت‌هایش، تعریف از ادبیات کرد و با تکیه بر آن تعریف، گفت: تغیر شکل دادن اشیا، در ادبیات، کار هنری و ادبی است نه سرقت ادبی. 

شعر خوانی

در این بخش شاعران حاضر، هر یک: محمد خردمند، حسیب دهزاد، فضل ربیع افتقار، ویس شیرزاد، محمدالله احساس، حسین‌علی صابری، فریدون غیور(جان کابلی)، سید موسا مهربان، گل‌آقا طاهری، محمد امین پویا، سید جمیل سجاد، غلام صدیق راسخ و عبدالوکیل واثق سروده‌های خود را خواندند. 

در بخش پایانی برنامه: از حمزه عابر، سید امین اسفندیار، سید محمد‌آقا طیبی و سید موسا مهربان، به جهت مقاله‌های که نوشته بودند و از صالح محمد خلیق، عاطف کابلیان، طاها حسینی، حسیب دهزاد، گل آقا طاهری، یونس ناصری، ویس شیرزاد، سخی امیری، حسن خرمی، علی رضا رحمانی، سید جمیل سجاد و فضل ربیع افتقار، به جهت فعالیت مستدام در نشست‌های ادبی «چارباغ خیال» تقدیر صورت گرفت. 

این همایش ادبی، با صرف عصرانه و گرفتن عکس‌های دسته‌جمعی حاضرین در برنامه پایان یافت.