صد و پانزدهمین نشست ادبی چارباغ خیال

نشست: صد و پانزدهمین به مناسبت پاس‌داشت مهدی اخوان ثالث

صد و پانزدهمین نشست ادبی (هفتگی) چارباغ خیال در بلخ، پس از ظهر روز پنجشنبه، ۸ عقرب (آبان‌ماه) ۱۴۰۴ خورشیدی برگزار شد.

این نشست ادبی که هر پنجشنبه با تلاش و همت همیشگی انجمن‌های ادبی خانه مولانا و انجمن نویسندگان بلخ و با همکاری کتابخانه عمومی فردوسی برگزار می‌شود، محفلی است که در آن ضمن خوانش متون کلاسیک و نقد و بررسی شعر، همگام با تقویم، از بزرگان زبان و ادبیات فارسی نیز بزرگداشت به عمل می‌آید.

با همین رویکرد ادبی، نشست ۱۱۵ به گرامی‌داشت از مهدی اخوان ثالث – از بزرگان و پیشگامان شعر نو فارسی در قالب نیمایی – اختصاص یافته بود. این برنامه با حضور دکتر سیدرضا هاشمی (شاعر و نویسنده)، سید سکندر حسینی بامداد (رئیس کتابخانه عمومی فردوسی و انجمن ادبی خانه مولانا)، عاطف کابلیان (شاعر و منتقد ادبی) و با استقبال گرم استادان، شاعران و فرهنگیان بلخی برگزار شد.

حمزه عابر گردانندگی این نشست ادبی را به عهده داشت که شامل بخش‌های سخنرانی و شعرخوانی بود.

بخش نخست برنامه با صحبت‌های دکتر سیدرضا هاشمی درباره‌ی زندگی‌نامه، کارکرد ادبی و رویکرد شعری مهدی اخوان ثالث آغاز شد و با سخنان عاطف کابلیان درباره‌ی ویژگی‌های شعری و نوآوری‌های آن شاعر در ساختار قالب نیمایی ادامه یافت.

چکیده‌ی صحبت‌های دکتر هاشمی: آقای هاشمی در آغاز، به تأثیر «زمان و زمانه» بر شعر اشاره کرده و گفت: «اگر شاعر در شعرش صادق و به زمان و زمانه‌ی خود وفادار بماند، شعرهای عاشقانه‌اش بازتاب خوش‌اوضاعی و شعرهای اندوهگینش بازتاب بداوضاعی روزگار او خواهد بود.»

سپس او درباره‌ی زندگی و جایگاه ادبی اخوان ثالث چنین توضیح داد: «مهدی اخوان ثالث با تخلّص م. امید، در ۱۰ اسفند ۱۳۰۷ در مشهد زاده شد. تحصیلات خود را در هنرستان صنعتی تهران در رشته فلزکاری به پایان رسانید. او شاعری نوپرداز بود که زبان کهن فارسی را با قالب نیمایی درآمیخت و سبکی ویژه در شعر معاصر پدید آورد. در آثارش، مفاهیمی چون ناامیدی، غربت، استبداد و اسطوره‌های ایرانی جلوه‌گر است. از آثار مهم او می‌توان به زمستان، آخر شاهنامه، ارغنون و از این اوستا اشاره کرد. وی از نزدیکان نیما یوشیج بود اما زبان شعری‌اش فخیم‌تر و کلاسیک‌تر جلوه می‌کرد. اخوان ثالث در ۴ شهریور ۱۳۶۹ در تهران درگذشت و در کنار آرامگاه فردوسی در توس به خاک سپرده شد.»

دکتر هاشمی افزود: «کارنامه‌ی ادبی اخوان ثالث بسیار پربار و تأثیرگذار است. او از پیشگامان شعر نو فارسی بود که با بهره‌گیری از زبان و اسلوب کهن، قالب نیمایی را غنی‌تر کرد. اشعارش آمیزه‌ای از تاریخ، اسطوره، سیاست و تلخی‌های زمانه است. نخستین دفتر شعرش ارغنون در سال ۱۳۳۰ منتشر شد و سپس با مجموعه‌های زمستان، از این اوستا و آخر شاهنامه، به عنوان شاعری اجتماعی و اندیشمند شناخته شد.»

او در ادامه گفت: «اخوان ثالث ساختار بیرونی شعر نیمایی را حفظ کرد اما درون‌مایه‌ی آن را با مفاهیم فلسفی، اجتماعی و سیاسی گسترش داد و در کنار نیما بر سکوهای نخستین شعر نو تکیه زد. او پیونددهنده‌ی سنت و مدرنیته در شعر فارسی بود؛ چراکه در عین وفاداری به زبان و وزن کهن، آیینه‌ای از رنج زمان خویش نیز ماند.»

چکیده‌ی سخنان عاطف کابلیان: آقای کابلیان در مقدمه‌ی سخنانش به زندگی و هدف نیما یوشیج از خلق قالب نیمایی پرداخت و سپس جریان‌های پس از نیما را در سه شاخه معرفی کرد:

مهدی اخوان ثالث احمد شاملو فروغ فرخزاد

او گفت: «نیما وزن و عروض را قفسی برای شاعر می‌دانست، اما از آن دل‌کنده نمی‌شد. با کشف قالب نیمایی، راهی برای آزادی بیان شاعرانه یافت. پس از او، اخوان ثالث از شاعرانی بود که شاخصه‌های شعر نیمایی را به‌خوبی درک کرد و با تحول در زبان و درون‌مایه، آن را پربارتر ساخت.»

کابلیان در ادامه، درباره‌ی شعر معروف «زمستان» گفت: «این اثر، بازتاب فضای سرد و سنگین اجتماعی دوران شاعر است و به‌خوبی توانسته است یخ روابط انسانی و سیاسی آن روزگار را در قالب شعر بازنمایی کند.»

در بخش دوم برنامه، استاد سید سکندر حسینی بامداد به شعرخوانی پرداخت و مشهورترین شعرهای مهدی اخوان ثالث، از جمله زمستان را برای حاضران خواند. همچنین شاعران و اعضای همیشگی چارباغ خیال از جمله سید علی‌رضا حیدری، حسیب دهزاد، شاه‌محمد اسماعیل‌زاده، سخی امیری و بابا فاخر هر یک با خوانش نمونه‌هایی از اشعار اخوان ثالث و سروده‌های خود، در این همایش سهیم شدند.

در پایان، نشست ۱۱۵ چارباغ خیال با پذیرایی از مهمانان و ثبت عکس‌های جمعی خاطره‌انگیز، به بهترین شکل ممکن به پایان رسید.