صد و هفدهمین نشست ادبی چارباغ خیال

نشست: صد و هفدهمین – سیر تحول غزل فارسی با نگاه به آثار حسین منزوی

عصر روز پنجشنبه، ۲۲ عقرب (آبان‌ماه) ۱۴۰۴ خورشیدی، صد و هفدهمین نشست ادبی «چارباغ خیال» با عنوان سیر تحول غزل فارسی با نگاه به آثار حسین منزوی در کتاب‌خانه عمومی فردوسی بلخ برگزار گردید. این برنامه به همت انجمن ادبی خانه مولانا و نویسندگان بلخ، و با همکاری کتاب‌خانه عمومی فردوسی و با گردانندگی حمزه عابر به اجرا درآمد.
در این نشست، شماری از شاعران، نویسندگان، فرهنگیان و آموزگاران ولایت بلخ حضور یافته بودند.

آغاز برنامه
نشست با تلاوت مبارک کلام‌الله مجید توسط سید احمد حدیث آغاز یافت. پس از آن، سیدسکندر حسینی بامداد — مطابق با محور اصلی نشست — سخنرانی علمی خود را ارائه نمودند.

چکیده سخنان استاد حسینی بامداد

بخش نخست: روند تاریخی و تحول غزل فارسی

رئیس انجمن ادبی خانه مولانا در آغاز سخنانش، شعر فارسی را یکی از پایدارترین و منسجم‌ترین سنت‌های ادبی مشرق‌زمین معرفی کرد؛ سنتی که بر ستون‌های وزن عروضی، قافیه، تخیل و بیان عاطفی استوار بوده و قرن‌ها ادامه یافته است.
ایشان با تمرکز بر جایگاه غزل توضیح دادند که این قالب، مرکزی‌ترین وسیله بیان عشق، عرفان و تجربه‌های عاطفی از آغاز تاکنون بوده است. سپس با مرور دوره‌های مهم تاریخی چنین بیان داشتند:

دوره کلاسیک:
غزل با شاعرانی چون حافظ، سعدی، مولوی، عراقی، امیرخسرو و بعدتر صائب و شاعران سبک هندی به اوج رسید و هرکدام نقشی بنیادین در شکل‌گیری زبان تغزلی فارسی ایفا کردند.

دوره مشروطه:
غزل به‌سوی سادگی و مضامین اجتماعی حرکت کرد و شاعرانی چون بهار، فرخی یزدی و عارف قزوینی با غزل‌های انتقادی به بیداری اجتماعی پرداختند.

دوران نوگرایی:
با حرکت نیما شعر فارسی متحول شد؛ اما غزل با شاعرانی چون شهریار و رهی معیری مسیر خود را ادامه داد و میان سنت و مدرنیته پیوند زد.

غزل مدرن:
از دهه پنجاه، غزل به سوی زبان روز، تجربه‌های شهری و عواطف شخصی رفت. شاعرانی همچون فریدون مشیری، حسین منزوی، هوشنگ ابتهاج، محمدعلی بهمنی، قیصر امین‌پور و سیدحسن حسینی در این تحول نقش‌آفرین بودند.

غزل پسانوگرا:
استاد «مویه‌های آمو» بیان داشتند که در دو دهه اخیر غزل به مرحله تازه‌ای رسیده است؛ ترکیب طبیعی سنت و مدرنیته، زبانی تصویری و روان، با موضوعات فردی و اجتماعی گسترده. چهره‌هایی چون فاضل نظری، ابراهیم امینی، نجمه زارع، عفیف باختری و نسل‌های نو این روند را غنی‌تر ساخته‌اند.
در جمع‌بندی، غزل معاصر قالبی زنده و انعطاف‌پذیر معرفی شد که با وجود پیدایش شعر آزاد، همچنان ستون اصلی شعر فارسی است.

بخش دوم: جایگاه حسین منزوی در غزل معاصر

در این بخش، پژوهشگر برجسته ادبیات فارسی، حسین منزوی را از اثرگذارترین غزل‌سرایان معاصر معرفی کردند.
به گفته ایشان:
– منزوی از نوجوانی با ادبیات کلاسیک پیوندی عمیق داشت و میراث غزل فارسی را با دقت درونی کرد.
– نوآوری او در حفظ قالب کلاسیک و به‌روزسازی مضمون‌ها بود؛ عشقی که در شعر منزوی تصویر می‌شود انسانی، ملموس و واقعی است.
– تصویرپردازی او بر مشاهده جزئیات استوار است و نمادها در شعرش نقش معناساز دارند.
– منزوی توانست سنت و نوگرایی را آشتی داده و غزلی معاصر و تأثیرگذار بیافریند.

سخنان استاد بامداد با خوانش چند نمونه از غزل‌های مشهور حسین منزوی پایان یافت.

بخش شعرخوانی
در ادامه، شماری از شاعران حاضر —
انجنیر صدیق راسخ، بابا فاخر، سید احمد حدیث، حسیب دهزاد، علی‌رضا حیدری خاکی، موسی مهربان، محمدالله احساس، احمدرشاد حیدری و جمعی دیگر —
شعرهایی از زنده‌یاد حسین منزوی و نیز چند سروده شخصی‌شان را خوش‌خوانی کردند.

پایان نشست
نشست صد و هفدهم چارباغ خیال با بررسی «سیر تحول غزل فارسی» و بزرگداشت یاد و کارنامه شعری حسین منزوی، بار دیگر رسالت فرهنگی خود را نشان داد. برنامه در پایان با پذیرایی و گرفتن عکس‌های یادگاری، در فضایی دل‌نشین خاتمه یافت.